Dia Internacional di Mondi: cu innovacion y solucionnan nobo ta beneficia Mondinan

March 20, 2024

Dia 21 di maart 2024 ta Dia Internacional di Mondi. Un dia dedica na eleva conscientisacion riba e importancia di tur tipo di mondi rond mundo. E tema pa 2024 ta “Mondinan y Innovacion”.

E tema di aña aki ta enfoca riba e rol crucial cu innovacion tin den maneho y conservacion di e mondinan. Tecnologia moderno por yuda nos monitor mondinan mas eficientemente, ta yuda pa detecta desasternan di candela den mondinan, ta yuda pa combati practicanan di rosamento di mondi y ta yuda desaroya metodonan sostenibel pa uzo di recursonan natural di mondinan.

Aki na Aruba, Directie Natuur en Milieu (DNM) ta haci uzo tambe di diferente artefactonan inovativo manera tablet, drone, telefon cellular, foto camera cu GPS, y software ArcGis. ArcGIS ta un sistema di informacion geografico (GIS) cu ta haci e maneho y analysis di data geografico posibel door di visualisa esaki y pone riba mapa. Tur esakinan ta facilta e trabounan necesario pa yuda sostene formulacion di consehonan y manehonan cu ta aporta na conservacion y proteccion di nos naturalesa y medio ambiente.

Nacionnan Uni (UN) ta observa e dia aki como ‘Internacional Forest Day’. Na Aruba, nos no conoce un palabra na Papiamento cu ta referi na e palabra na Ingles ‘forest’. Nos ta yama esakinan tur pa mondi. Pasobra na Aruba nos conoce un tipo di mondi so, cu ta clasifica pa ‘Tropical dry forest’. Esaki ta nifica cu nan ta mondinan seco tropical cu scarcedad di awa. E mondinan aki ta haya nan den regionnan unda cu tin yobida un parti di aña, sigui pa un temporada largo di secura.

E matanan y e vegetacion cu ta presente na un clima similar ta adapta bon na e realidad cu tin poco awa. Por bisa cu no ta haya nada di yobida pa casi shete luna. Pa motibo di e condicionnan dramatico aki, e ecosistemanan aki tin hopi especienan endemico cu a adapta na extremonan asina. Esaki tambe ta pone cu tin scarcedad na recursonan natural manera tin masha poco mata of sorto di bestia paso cu no tin suficiente cuminda pa e bestianan haya. Mondi ta cas pa mayoria di e biodiversidad terestre. Esakinan ta entre otro especienan manera parha, mamifero y otronan. Mondinan ta vital pa sostene produccion di cuminda. Si nos ta planta mas y ta yuda pa crece mas mata, no solamente nos ta sostene produccion di cuminda pa humanidad pero tambe pa bestianan. Tambe por bisa cu espacio ta limita, esaki ta haci cu no por papia di ‘forest’ aki na Aruba. Aruba ta un isla, naturalmente cu espacio ta limita te hasta pa hende, pero poblacion ta keda crece. P’esey nos por bisa cu nos mondinan ta disapareciendo mas y mas.

E poblacion mundial ta creciendo esaki ta nifica cu lo tin necesidad pa mas edificio pa tur. E material cu ta uzando pa construccion mayoria bez no ta sostenibel. Tin un yamada cu mester mas innovacion den material di construccion. Locual por mira den e informacionnan di conscientisacion di UN, ta conseha pa mas uzo sostenibel di e material palo pa construi cune. Scoge pa construi cu palo y incorpora mas mata den bo area di construccion di cas y edificio. Expancion di uzo di productonan cu ta bin di mondi manera palo, ta contribui na neutralidad di carbon den e medio ambiente. Pero tambe haci cambionan chikito den bida diario manera cambia bo skeiro di djiente di plastic pa uno di palo. Asina tin menos impacto di desperdicio di plastic.

Aki algun motibo cu UN ta duna pa balora na nos mondinan:

  • Mondinan ta cubri 31% di e superficie di tera na mundo.
  • Mondinan ta vital pa alcansa un sistema sostenibel di produccion di cuminda cu ta bin di agricultura.
  • Mondinan y sector di ‘forest’ ta genera trabou pa mas o menos 33 miyon di hende.
  • Mondinan ta provee 75% di acceso na awa cu no ta contamina.
  • Mondinan ta warda y ta deposito di carbon. Mondinan ta contene mita di e cantidad global di carbon den suela y vegetacion. Mondinan ta recurso di palo sostenibel, usando esaki, ta mitiga cambio di clima.
  • Mondinan ta esencial pa conservacion di biodiversidad.E ta cas pa 85% di anfibionan, 75% especienan di parha y 68% di mamiferonan.

     

    Nos futuro ta depende di preservacion y maneho sostenibel di e mondinan cu ta existi. Mondinan ta fuente di bida, awa dushi, y di aire limpi. Dia Internacional di Mondi ta un recordatorio di e necesidad pa nos innova y desaroya solucionnan nobo pa proteha y restaura nos patrimonio natural, e Mondinan. DNM ta desea pa un y tur tuma tempo pa aprecia nos mondinan y tuma un accion, con chikito cu e ta, pa aporta y siña mas con innovacion por contribui na un futuro mas sostenibel pa nos mondinan.

    Scroll To Top
    Departamento di Naturalesa y Medio Ambiente | © 2024