E aña aki riba 22 di april ta celebra 50 aña Earth Day, Kico tur a cambia den 50 aña?

June 10, 2020

Riba Earth day 2020, Directie Natuur en Milieu (DNM) kier a refleha bek riba e 50 aña di conscientisacion di e esfuersonan di Earth Day Network pa crea un movimento di medio-ambiente mundial pa cambio y transformacion positivo pa hende y planeta.

Na 1970, 20 miyon Mericano a mobilisa pa haci un yamada pa un proteccion mayoritario pa nos planeta. Awe na 2020 nos ta haya nos mes confronta cu un crisis mundial cu ta e coronavirus pandemic COVID-19, pero nos no por descarta e otro crisis, cu ta e disaster creciente yama cambio di clima.

Nos no por keda sin haci nada, para tur accion of keda keto. Esaki ta haci nos mas consciente cu mester demanda cambio y transforma nos planeta pa nos por enfrenta e crisis di cambio di clima. Si nos no haci esaki, e situacion actual lo bira e normal nobo (new normal), cu ta un mundo na unda pandemia y condicionnan severo di clima ta afecta mundo henter, lagando atras aun mas comunidadnan vulnerabel den riesgo.

Siguientemente ta sigui algun dato compila pa American Museum of Natural History cu a traha un video y comparti’e pa celebra y recorda e 50 aña.

Kico a cambia den e 50 añanan aki? Nos a cambia. Nos populacion a mas cu redobla. Nos ta tuma mas espacio. Construccion mundial ta cubri mas di 22 miyon hectar. Grazing (comemento di yerba door di bestia) mundial 230 miyon hectar. Plantacion 160 miyon hectar.
Kico ta e consecuencia di perdida di tanto espacio? Esaki ta pone nos mas den cercania y contacto cu e bestianan salvahe (wild animals). Tres cuarto di e malesanan nobo infeccioso a origina di bestia. P’esey e brotenan nobo di infeccion ta birando mas comun.

Den averahe cada persona ta produci 21 % mas CO2. Per capita tin 47% mas uzo di fossil fuel, ta consumi 65 % mas carni, tin un produccion di 447 % mas di plastic y tambe tin 561% mas biahenan cu avion. Hunto nos a emiti (produci) 1.2 triyon ton di CO2 desde 1970. Cu e cambionan ey a resulta cu tin mas CO2 den nos atmosfera, 26 % mas cu 50 aña pasa. Den nos lamanan e ta causa cu e acides ta aumenta cu 4% pa cada decada. Mas acides kiermen awanan mas cayente y mas acidico ta stroba formacion di coralnan of animalnan. Y na e superficie di tera e temperatura ta subi mas cu 1 grado Celcius. E ijs di Groenland ta dirti 6 biaha mas liher. E nivel di awa di lama a subi riba 3.3 cm pa decada. Nos ta biba temponan di clima mas extremo cu horcan, inundacion, secura y candelanan di mondinan (forests). Awor nos ta compronde e impacto negativo cu nos tawata tin riba nos medio ambiente.

Kico mas a cambia desde 1970? Nos a cambia. Nos tin e evidencia nos sa kico por haci pa trece e cambio necesario. Nos mester stop e emision di carbono y otro gasnan cu ta malo pa nos medio ambiente. Restaura y proteha habitatnan natural di nos flora y fauna ariba tera y lama. Hunto como humanidad nos por logra haci e cambionan.

Kico ta e cambionan positivo cu nos a logra den e 50 añanan? Nos ta uzando energia renobabel: wind power cu 32 biaha mas capacidad. Solar power cu 400 biaha mas capacidad. Ya nos ta restaura y expande e mondinan/forestnan cu 3.2 miyon kilometro cuadra. Nos ta proteha e areanan marino di 27 miyon kilometro cuadra. Nos a pone meta pa reduci e productonan di carbon pa keda bou di 2 grado celcius di calentamiento. E cantidad di nacemento a baha di 4.5 pa 2.5 pa hende muher. Nos dieta a cambia pa inclui uno mas saludabel. Nos hendenan ta mas educa, e cantidad di hende cu por skirbi y lesa a subi di 65 % na 1976 pa 86% na 2020. Nos ta demanda mas accion, tin mas organizacion di medio ambiente cu 50 aña atras. E pasado ta claro. E futuro ta di nos pa crea. Con Earth day lo ta aki 50 aña ta depende con nos reduci nos emision di CO2 awe padilanti. Hunto nos ta dicidi. DNM ta haci e yamada pa riba 22 di april subi e website earthday.org pa mas involvimento digital.

Stay safe and think climate action.

Scroll To Top
Departamento di Naturalesa y Medio Ambiente | © 2024